Linux Dersleri
GNU/Linux için Türkçe içerik sağlamak üzere kurulmuş bir platformdur.
Bu eğitimdeki amacımız bash kabuğunun sahip olduğu temel özellikleri kavrayıp işlerimizi pratik hale getirebilecek düzeyde kullanabilmektir.
Esasen “bash kabuk programlama” konusunda internet üzerinde yerli ve yabancı pek çok kaynak mevcut. Hatta bu durum uzunca bir süre sahip olduğum kabuk programlama notlarını derleyip bu şekilde sunmam önündeki en büyük engeldi. Zira bu eğitim, internet üzerinden bulamayacağınız bir alternatif değil. Fakat başlanmış işi bitirme güdüm, harcayacağım zamanın değip değmeyeceği tartışmasında galip geldiği için bu gün bu yazıyı okumaktasınız.
Eğitim içerisinde pek çok farklı konu başlığı ve bölümlendirme bulunsa da aslında pek çok konu birbiri ile yakından ilişkilidir. Bu sebeple eğitimin bazı bölümlerinde geçmişte bahsedilen(veya farklı eğitim serilerinde) kavramlara atıfta bulunabilir ya da aynı konuyu, yeni konuyla birlikte tekrar ele alabiliriz. Bu gibi durumlara eğitimin düştüğü tekrarlardan ziyade, öğrenilen bilgilerin sentezlenmesi olarak bakmak çok daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Sizlerden tek ricam tüm eğitimi sabırla ve uygulama yaparak sıralı şekilde takip etmenizdir. Ayrıca benim örnek olarak sunduğum uygulamalar dışında mutlaka harici olarak kendiniz de çeşitli alıştırmalar yapmalısınız. Zira her konu için çoklu örnekler vermemiz konuyu gereksiz uzatacağı için bu eğitimde yalnızca konuyu kavramanıza yetecek örnekler yer almaktadır. Daha fazlası sizlerin gayretine bağlıdır.
Birincil ve en önemli gereksinim, temel düzeyde Linux bilgisine sahip olmanız. En azından temel kavramlar hakkında bilgi sahibi olmanız, mevcut eğitimi takip edebilmeniz için kilit noktadır. Eğer temel düzeyde Linux bilgisine sahip değilseniz buradan temel Linux eğitim serisini tamamlayabilirsiniz. Mevcut kabuk programlama eğitimi, temel Linux bilgisine sahip olduğunuz veya buradaki temel Linux eğitimini bitirmiş olduğunuz varsayılarak ele alınmıştır. Temel Linux bilgisi olmadan mevcut eğitimi takip etmeniz pek kolay ve verimli olmayabilir.
İkincil gereksinim ise pek tabii bash kabuğunu kullanabileceğiniz Linux ortamına sahip olmanız. Bu eğitimdeki tüm anlatımlar Debian tabanlı bir Linux dağıtımı üzerinden ele alınmıştır. Sizler bash kabuğunu kullanabildiğiniz herhangi bir ortam üzerinden eğitimi takip edebilirsiniz.
Buradaki tüm anlatımlar bash kabuğunun 5.2.15(1) versiyonu üzerinden ele alınmıştır. bash —version komutu ile sizdeki sürümü öğrenebilirsiniz.
┌──(taylan㉿linuxdersleri)-[~]
└─$ bash --version
GNU bash, version 5.2.15(1)-release (x86_64-pc-linux-gnu)
Copyright (C) 2022 Free Software Foundation, Inc.
License GPLv3+: GNU GPL version 3 or later <http://gnu.org/licenses/gpl.html>
This is free software; you are free to change and redistribute it.
There is NO WARRANTY, to the extent permitted by law.
Sizlerin bu eğitimi takip ettiğiniz kabuk sürümü daha yeni ya da eski bir sürüm olabilir. Eğer öyleyse yalnızca kullandığınız sürümün geçmiş veya gelecek sürümler arasındaki farklarını, sürüm notlarına bakarak öğrenmeniz yeterlidir. Zaten pek çok bilgi uzun süredir değişmediği ve değişmesi de öngörülmediği(geriye dönük uyumluluk dolayısıyla) için sürümler arası ufak tefek farklar dışında programlama bakımından sorun yaşamazsınız.
Öncelikli olarak kabuk programlamayı hiç bilmeyen kişiler hedeflendi. Lakin, halihazırda bash kabuğunu aktif kullanmakta olan kişilerin de bu eğitimde bulabilecekleri yeni ya da tekrara değer bilgiler olabilir. Özellikle başlangıç seviyesindekiler için, kullanmakta oldukları mevcut işlevlerin temelinde ne olduğu ve hatta belki de daha verimli olan alternatif yolların keşfi mümkündür. Kısacası bu kaynağın, Bash kabuğunun yaygın kullanım alanlarından herhangi biri ile keşimi bulunan herkes için derli toplu Türkçe kaynak sunma gayretinde olduğunu söyleyebiliriz. İşlerinizi kabuk üzerinden hallediyorsanız, kabuğu programlayabilme beceresi esneklik ve verimlilik için elzemdir.
Bash kabuğu son derece pragmatiktir. Genellikle pek çok insan sistem yönetimi sırasında(etkileşimli kullanımda) bash kabuğunu kullanmasına karşın, bash kabuğunu programlamak için gereken altyapıyı oluşturma konusunda isteksizdir. Bu isteksizliğin ardında bash kabuğunu programlayabilme yetkinliğine sahip olmanın, programlamayı öğrenme sürecine değmeyeceği algısı yatıyor olabilir. Özellikle Python gibi herhangi bir alternatif dili bilen kişiler, ihtiyaçlarını bildiği yani kendini konforlu hissettiği dil üzerinden görme eğilimdedir. Ancak sizleri temin ederim, bash kabuğu pek çok işinizi herhangi bir dilden çok daha kısa sürede programlayabilme imkanı tanır. Çünkü fevkalade basit bir söz dizimi mevcut.
Bash kabuğunu öğrenmenin ardındaki bir diğer önemli motivasyon, bash kabuğunun *nix sistem türevlerinde son derece yaygın kullanıma sahip olmasıdır. Bu sayede yazdığımız bir program hiç bir ekstra ortam kurulumuna ihtiyaç duymadan pek çok sistem üzerinde çalışabilir. Dilerseniz Windows sistemlerinde wsl gibi çözümler aracılığıyla dahi bash kabuk programlamanın nimetlerinden faydalanabilirsiniz.
Tüm bunların yanında, bash kabuğunu programlamayı öğrenirken aslında bash kabuğunun temel çalışma yapısı ve sistemle iletişimi hakkında pek çok temel bilgiyi de ister istemez öğrenmiş olacağız. Bu sayede programlama dışında bash kabuğunu interaktif şekilde kullanırken gerçekleştirebileceğimiz işlemlerin verimi ve anlamı da bizler için artmış olacak. Yani kabuğun tüm nimetlerinden faydalanarak, kabuk ile bilgisayarımıza yaptırabileceğimiz işlemlerin farkına varabiliriz.
Kabuk programlama, sistem yöneticisi gibi profesyonel kullanımlar haricinde günlük hayattaki sistem yönetiminizde dahi işlerinizi kolaylaştıracak imkanlar sunar. Yani özellikle sisteminizi kabuk üzerinden aktif olarak yönetmiyor daha çok grafiksel arayüzü kullanıyor olsanız bile, kabuğun size sunduğu imkanları öğrendikten sonra işlerinizin verimini arttırmanın yollarını keşfedebilirsiniz.
Ayrıca kabuk dilleri kolayca pek çok farklı aracı ve programlama dillerinin aynı anda kullanılabilmesine de olanak tanıdığından son derece kolay programlanabilir ve güçlü etkilere sahip yapılar ortaya koyulabilir.
Özetle ön yargılarımızı bir kenara bıraktığımızda, bash kabuk programlama kesinlikle öğrenmeye değerdir.
Bu eğitim serisi boyunca, mümkün oldukça bash kabuğunu programlama için ihtiyaç duyacağımız temel bilgilerine değiniyor olacağız. Fakat elbette buradan edindiğiniz bilgileri uygulama yaparak hayata geçirdiğiniz sürece kalıcı kılabilirsiniz, aksi halde öğrenilen bilgiler unutulacaktır. Ayrıca bu serinin asıl amacı bash kabuğunu tanıtmak olduğu için GNU/Linux sistemi ile ilgili sahip olduğunuz bilgiler dahilinde programlama yetenekleriniz ve kapasiteniz de artacaktır. Dolayısı ile üzerinde çalıştığınız sistemi ne kadar iyi tanırsanız o kadar verimli projeler ortaya koyabilirsiniz.
Bu eğitim başlangıç seviye bilgi sunma hedefindedir. Orta-ileri seviye detaylar yer almasa da sizlere sunduğu temelin üzerine ileri seviye detayları araştırma konusunda bir dayanak olmak gayretindedir. Biz pratik kullanıma odaklanma gayretinde olacağız.
Eğitim serisi içerisindeki konular birbiri ile bağlantılı olacak şekilde sıralı olarak düzenlenmiştir. Kimi konular içerisinde ileride ele alacağımız bazı konulara atıfta bulunuyor ve kısaca açıklıyor olacağız. Ayrıca bir konu içerisinde birbirinden farklı pek çok kavramın ve komutun açıklanması gerektiğinde, öncelikle gerekli olan temel bilgilerin verilmesi(doğrudan veya yönlendirme ile) amaçlanmıştır. Bölüm sonlarında ilgili kavram ve komutların eksik kalan kısımları ayrıca açıklanmıştır. Bu sayede mevcut konuyu kavrarken dikkatinizin dağılmasını önlediğimiz gibi konu içerisindeki kavram ve komutların ayrıntılı açıklamalarına da ayrıca ulaşmamız mümkün olacaktır.
Açıklamalar sırasında İngilizce terimlerin mümkün oldukça Türkçe karşılıklarını kullanıp parantez içerisinde İngilizce karşılıklarını belirtiyor olacağız. Ancak yine de İngilizce terimin daha anlaşılır açıklama imkanı sunduğu istisnai durumlarda İngilizce terimler ile de karşılaşacaksınız.
Ayrıca anlatımlar sırasında “GNU/Linux” ifadesi yerine kısaca belirtmek adına yalnızca “Linux” ifadesini kullanıyor olacağım. Ancak merak etmeyin çekirdekten(Linux) bahsederken ve işletim sistemi bütününden bahsederken(GNU/Linux) hangisini kast ettiğimi anlıyor olacaksınız.(Eğer bu GNU ve GNU/Linux ayrımı sizin için net değilse öncelikle temel Linux eğitimini tamamlayın lütfen.)
Standart paragraf yazıları bu şekilde gözükür.
Paragraf içi komutlar bu şekilde gözükür.
Çoklu komutlar
ve çıktıları
bu şekilde gösterilir.
Dosya ve klasörler bu şekilde gösterilir.
⚠️ Uyarılar bu şekilde belirtilir.
ℹ️ Açıklama ve ek bilgiler bu şekilde belirtilir.
Kaynak olarak GNU Bash resmi dokümantasyonu ve POSIX Shell kılavuzu referans alınmıştır. Bu bağlantılar zaman için değişmiş olabilir. Buradaki bağlantılar çalışmıyorsa, herhangi bir arama motorunu kullanarak saniyeler içinde hem “GNU Bash” hem de “Posix Shell” kılavuzuna rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
