: (iki nokta üst üste) Komutu

4 dk. Taylan Özgür Bildik

İki nokta üst üste işareti, özel karakterler sınıfında yer alan ve özetle “hiç bir şey yapma” anlamına gelen yapıdır. Genel kullanım amacına bakıldığında tıpkı true komutu gibi “doğru” değeri döndürmek amacıyla kullanıldığını görebiliriz. Test etmek için yalnızca iki nokta üst üste karakterini komut satırımıza girelim ve hemen ardından çıkış değerini kontrol etmek için echo $? komutunu kullanalım. Ve benzerliği görmek adına true komutunu girip bu komutun da çıkış değerini görelim.

:
echo $?
0
true
echo $?
0

Görebildiğiniz gibi iki nokta üst üste karakteri de tıpkı true komutu gibi çıkış kodu olarak “0” yani “komut hatasız çalıştı” değerini veriyor.

Örneğin bu yapı sayesinde aşağıdakine benzer şekilde sonsuz döngü oluşturulabilir. Çünkü döngüyü sağlayan iki nokta üst üste işareti her daim olumlu sonuç döndürecektir.

while :
do
   echo "döngü devam ediyor..."
done

Aynı işlemi true komutu ile de kurabiliriz.

while true
do
   echo "döngü devam ediyor..."
done

Benzer şekilde if then yapısında koşul durumunu atlamak için boş değer döndürücü şekilde de kullanabiliriz.

if kosul-durumu
then :   # Hiç bir şey yapma sadece devam et:)
else     
   echo "İlk koşul boş geçildiği için bu satır bastırıldı.."
fi

Pas geçme özelliğinin dışında ayrıca, değişken değeri atanmamış olan değişkenlere yeni değerler atanması için kullanılabilir. Basit bir örnek olması açısından daha önce tanımlanmamış olan yeni bir değişkene iki nokta üst üste yapısı ile değer atamaya çalışalım.

Örneğin : ${sistem="linux"} kullanımında eğer sistem değişkenine daha önce bir değer atanmadıysa belirtmiş olduğum “linux” değeri atanır. Ancak daha önce değer ataması yapıldıysa değişmeden kalır.

$ : ${sistem="linux"}
$ echo $sistem
linux
$ : ${sistem="gnu-linux"}
$ echo $sistem
linux
$ 

Özellikle değişken değerlerinin yeniden tanımlanırken eski değerlerini yok ettiğini bildiğimiz için, bu kullanım eğer varsa eski değerin korunmasını istediğimiz durumlarda başvurabileceğimiz yapıdır.

Bonus

Kullanım alanı pek yaygın ve önerilmiyor olsa da karşılaşmanız halinde yadırgamamak adına iki farklı özelliğinden de kısaca bahsedelim.

İçeriği Silme

İki nokta üst üste işareti “pas geçmek” amacıyla kullanıldığı için dosyaların içerisinde yer alan tüm verilerin silinmesi için : > hedef-dosya şeklinde bir kullanım alternatifi de vardır. Bu kullanım hedef dosya içerisindeki tüm verileri siler fakat, aslında bu işlem iki nokta üst üste işareti olmadan da aynen yapılabilir. Yani komutumuzu yalnızca > hedef-dosya şeklinde girerek de dosya içeriğinin silinmesini sağlayabiliriz. Burada iki nokta üst üste karakterinin kullanılmasının nedeni genellikle betik dosyasını okuyacak kişilerin bu işlemi daha net fark edebilmesi sağlamaktır. Yani iki nokta üst üste işaretinin “pas geçme” anlamında olduğunu bilen kişiler dosya içeriğinin boşaltılacağını daha rahat anlayabilir. Fakat dediğim gibi genelde pek sık karşılaşmazsınız ve çok da önerilen bir kullanım sayılmaz.

⚠️ Dikkat: Özellikle harici olarak temin ettiğiniz betik dosyalarının içerisinde art niyetli olarak bu ifadenin dosyaları silmek amacıyla kullanıldığına şahit olabilirsiniz. Genellikle doğrudan silme ifadesi yer almadığından ve kullanımı yaygın olmadığı için gözlerden kaçabiliyor. Bu gibi tuzaklara karşı mutlaka çalıştırmadan önce betik dosyası içeriğini kontrol edin. Açık kaynaklı projeler harikadır ama herkesin bu imkanı iyiye kullandığını söyleyemeyiz. Açık kaynak olması her daim güvenilir olduğu anlamına gelmez.

Yorum Satırı

Kesinlikle önerilmiyor olsa da yorum satırı olarak iki nokta üst üste kullanılmış betik dosyalarına rast gelebilirsiniz. Normal şartlarda bash kabuğu için # işaretinden sonra yazılmış tüm karakterler yorum satırı olarak kabuk edilir yani yorum satırı eklemek için doğru kullanım budur. Ancak yine de kimileri iki nokta üst üste karakterinden sonrasını yorum satırı olarak kullanabiliyorlar. Bu kullanım çok yanlış çünkü yorum satırı içerisindeki özel karakter veya komutların, kabuk tarafından farklı şekilde algılanıp yorumlanması ve özellikle hata ayıklama noktasında oldukça fazla sorun çıkarması olasıdır. Yani yorum satırı için kullanımını kesinlikle önermemekle birlikte, gördüğünüzde şaşırmamanız için bu kullanım şeklinin aklınızda bulunmasında fayda var.

Genelde yorum alanında birden fazla satıra yayılan yorumları kolayca ekleyebilmek için kullanılıyor.

# Bu standart bir yorum satırı
: <<YORUM
Bu çok satırlı bir yorumdur. 
Uzun yorumlar oluşturmak için kullanışlı bir yöntem.
Ayrıca bakın alt alta birden fazla satır yorum ekleyebiliyoruz.
YORUM

Bu şekilde sınırlayıcı ile belirtildiğinde burada yazdıklarımızın hepsi yorum satırı olarak kalıyor. Bunun yerine elbette her satırın başında kare # işareti koyarak da istediğimiz kadar alt alta yorum satırı ekleyebiliriz.